In het dagelijks leven wordt er bewust en onbewust veel gebruik gemaakt van rekenen en begrip van getallen. Bij rekenen wordt er van de leerling gevraagd om bepaalde kennis op verschillende (nieuwe) domeinen toe te passen. Een aantal basisregels gelden voor de verschillende domeinen, maar daarnaast is er per domein vaak nog een eigen set regels. Om een rekensom goed te kunnen uitvoeren zijn er verschillende processen die mee spelen. Zo wordt ervan uitgegaan dat er een aantal processen geautomatiseerd zijn. Dat wil zeggen dat er processen zijn die de leerling zonder (veel) nadenken en moeite kan uitvoeren. De handelingen/ vaardigheden die een leerling geautomatiseerd heeft worden steeds verder uitgebreid.
Vervolgens zijn er vaak verschillende manieren (strategieën) om een som uit te rekenen. De leerling moet niet alleen de verschillende strategieën kennen en kunnen toepassen, de leerling moet ook kunnen kiezen wat de meest handige strategie voor de betreffende som is.
Tot slot is het belangrijk dat de leerling weet wat er gebeurt bij het toepassen van een bepaalde strategie. Door te begrijpen wat er gebeurt kunnen leerlingen rekenen ook toepassen in het echte leven.

Automatiseren

Bij automatiseren gaat het er om handelingen zo in het systeem te krijgen dat er niet meer over nagedacht hoeft te worden. Een goed voorbeeld hiervan is het strikken van veters. Tijdens het leren van de handeling wordt er veel nagedacht en soms gebruik gemaakt van ezelsbruggetjes. Na verloop van tijd zijn de ezelsbruggetjes niet meer nodig en is de handeling geautomatiseerd. Weer wat later worden de veters gestrikt zonder dat erbij nagedacht hoeft te worden. Dit laatste stadium wordt memoriseren genoemd. Ook bij rekenen is er een proces van automatiseren en memoriseren dat in elk domein en bij elke nieuwe stap in het domein moeten worden doorlopen. Zo worden in het begin van het rekenproces worden sommen onder de tien eerst geautomatiseerd, leerlingen leren een strategie aan om de sommen uit te kunnen rekenen. In een normaal proces kunnen de leerlingen deze sommen na verloop van tijd uit het hoofd. Als je ze vraagt hoe ze het hebben uitgerekend zeggen ze vaak ook dat ze het antwoord om gewoon weten. Door sommen onder de tien te memoriseren kan vervolgens de stap gemaakt worden naar optellen over het tiental. Het belang van automatiseren en memoriseren is vooral om het werkgeheugen te ontlasten. Door het werkgeheugen te ontlasten wordt er ruimte gemaakt om steeds complexere sommen te kunnen uitrekenen. Bij veel kinderen met leerproblemen, zoals dyslexie of dyscalculie, zijn er problemen met het automatiseren. Deze leerlingen zijn vaak nog lang op hun vingers aan het rekenen en hebben moeite met het leren van de tafels. Deze kinderen hebben vaak extra tijd nodig om meer te oefenen en te herhalen.

Strategieën

Er zijn veel wegen die naar Rome leiden. Zo zijn er ook veel manieren om een som of rekenprobleem op te lossen. Sommige strategieën zijn echter niet (altijd) efficiënt. Zo is het rekenen op de vingers een handige manier als de sommen onder de tien nog niet geautomatiseerd zijn. Als het echter gaat over grote getallen dan is deze strategie niet meer handig. Dan kost dezelfde strategie meer tijd en is gevoelig voor fouten. Voordat een leerling de juiste strategie kan inzetten moet de leerling eerst kennis hebben van de verschillende strategieën die er zijn. Vervolgens moet de handigste strategie worden ingezet.

Begrip

Ik kom in mijn praktijk regelmatig kinderen tegen die weten hoe ze verschillende sommen kunnen oplossen, maar na doorvragen niet weten wat ze eigenlijk hebben gedaan. Ze zouden dezelfde som niet kunnen maken als de gegevens uit een verhaal gehaald kunnen worden of kunnen de som niet met materiaal neer leggen. Zonder begrip is rekenen een trucje en heb je er eigenlijk niks aan.